زندگی برای من گاهی عکس است گاهی شعر - مجله فناوری

عکس های منتشر شده در باد عقربه ها را جا به جا می کند پیش از این در نمایشگاه انفرادی پرواز در گالری لیلی گلستان در تهران و گالری گذار در اصفهان به نمایش درآمده است. این کتاب مجموعه ای از عکس های روایی پرواز در طی این سال هاست که به همراه روایت هایی در قالب متن روی عکس به نگارش درآمده و از لحاظ ساختاری، فرم خاصی را دارا است.

کتاب 90 صفحه ای باد عقربه ها را جابه جا می کند با شمارگان 1000 نسخه و با بهای 60 هزار تومان منتشر شده است. به بهانه انتشار این کتاب با این شاعر و عکاس اصفهانی به گفت وگو نشستیم که در ادامه از نظر مخاطبان می گذرد.

پیش از این دو کتاب از شما به چاپ رسیده که شامل اشعار عروضی شماست. درباره آنها توضیح بدهید. غزلسرایی شما از کجا آغاز شد و از چه چیزی تاثیر پذیرفت؟

از نظر من، کلام فارسی در ذات موزون است. من هیچ گاه قصد نکرده ام غزل بنویسم، خود واژه ها به من گفته اند: می خواهم مثنوی بشوم، نثر بشوم یا غزل بشوم. من عروض را از پدرم یاد گرفته ام؛ از شناخت شاعران گرفته تا تشویق هایی که توسط ایشان صورت می گرفت. پایه اشعار من، رنج های من است؛ از کودکی تا حالا. بخشی از آنها شعر می شود و بخشی رنج باقی می ماند. دو کتاب اول من هر دو عروضی بود و کتابی که به زودی از من به چاپ می رسد، مجموعه ای از اشعار سپید من است. وزن، در آن اشعار، جای دیگری خرج شده است. به نظرم لازمه و قاعده شاعر بودن، شناخت وزن است. از طرفی هم هیچ وحی منزلی در کار نیست که اگر شاعری وزن را نشناسد، شاعر نیست! اما بعضی اوقات هم پیش می آید که شاعری فارسی، معتقد است هایکو نوشته است و من خنده ام می گیرد. چنانچه آن ساحت شعر، مختص ادبیات ژاپنی است و کاری به زبان فارسی ندارد. وقتی ما قالبی مثل رباعی را داریم، چرا راه دور برویم! در صورتی که اشعار کوتاهی را در زبان فارسی می توان یافت که از لحاظ صندلی ادبی و معنایی ارزش والایی دارد. می خواهم بگویم ما پشتوانه ای داریم با عنوان ادبیات کلاسیک و آن خیلی اهمیت دارد. من از کودکی و نوجوانی حافظ خواندم، اشعار شاملو، ابتهاج، نصرت رحمانی و سمین دانشور را خواندم و شنیدم؛ این ها در حافظه من جا ماند و بعضاً حفظ می کردم. اما عمدتاً مدیون آموزه های پدرم در ادبیات هستم و اگر کاستی، کم کاری و شلختگی در اشعارم هست، مقصرش خودم هستم.

درباره نمایشگاههای عکاسی خودتان بگویید. عکس های شما فارغ از وجهه عکاسی، نوعی از روایت و موزونی را داراست. گویی عکاسی هم برای شما نوعی از ادبیات است. اشتراک ذهنیت شما در این دو حوزه چیست؟

من در دانشگاه، در رشته سینما و عکاسی تحصیل کرده ام ولی خودم هم نمی دانم عکاس هستم یا شاعر!درکل، زندگی برای من گاهی عکس و گاهی شعر می شود؛ گاهی هم هیچ چیز نمی شود. به نظرم هنر و ادب نوعی تاوان انتخاب است. ما با انتخاب این راستا، داریم تاوان می دهیم. اما وقتی شعری هم می نوشتم، احساس می کردم هنوز چیزی هست که نمی گذارد آرام باشم. از آنجایی که هنر یک پناهگاه است، پناه آوردم به عکاسی. یک جایی دیدم تک عکس ها من را آرام نمی کند، رو آوردم به مجموعه ای از عکس ها و بعدها این مجوعه ها به نمایشگاه رسید و ماحصل آن، 10 نمایشگاهی بود که تا الان از عکس های من برپا شده است. عمدتاً یک نویسنده یا هنرمند باید بداند که می خواهد چه کند و در مرحله بعد، راه کشف و شهود را آزاد بگذارد. عکاسی مستند از این جهت برای من ارزشمند است که باعث می شود، قصه گویی و روایت را در ذات روزمره ببینم.

از کتاب جدیدتان بگویید. مشهودترین مسئله، هم وزنی عکس و روایت منثور است. آقای پرواز، چه شد که از عروضی به نثر پناه آوردید؟

همانطور که گفتم، عکس های من بیشتر به دنبال روایت هستند. اما وقتی یک عکس را ثبت می کردم، احساسم می گفت که این تک تصویرها، حامل یک روایت ناگفته هستند و این پایه شکل گیری کتاب جدید من بود. کتاب باد عقربه ها را جابه جا می کند بیان حرف ها و قصه های نگفته آدم های عکس های من است. من احساس کردم باید در آن کتاب و عکس هایش یک جایی بمانم. همانطور که در مقدمه کتاب نوشته ام فضا و زمان، همه چیز را دربرگرفته اند. نگارنده مکانی را برگزیده است بی آنکه دخالتی جز در انتخاب نما داشته باشد، ایستاده است به تماشای هر آنچه قرار است روایت بشود. فضا و زمان داستان را آغاز کرده اند و روایت می کنند آنچه را که به آن مشغول هستند... و الی آخر. این کتاب، یک کتاب مستند است. برای ثبت عکس هایش شاید ساعت ها پای یک تصویر ایستاده ام، یا مکانی را پنج مرتبه به دیدارش رفته ام و اینطور در انتظار رخدادی بودم. چون می دانستم آنجا اتفاقی خواهد افتاد. می دانستم که فصا و زمان، بالاخره قصه ای را برای من تعریف می کند. این زمان دادن به آنچه که انتخاب کرده بودم، باعث شد کتاب جدیدم شکل بگیرد. اما همین هم برای من کفایت نمی کرد و من درگیر یک تخیل شدم. وارد اجزای پنهان تصاویر شدم و روایتی را به میان آوردم. در نتیجه، اینطور به متن پناه آوردم. به طور مثال درباره یکی از عکس ها می نوشتم و می نوشتم تا مخلص کلام تصویر بیان بشود. بعضی عکس ها هم خود، روایتی دربر داشت. مثل پرتره ای که از استاد هوشنگ ابتهاج در این کتاب است. من بر آن هیچ ننوشتم. اما مسئله مهمی که وجود دارد استقلال کامل عکس ها و روایت هاست که حفظ شده و یک مخاطب می تواند انتخاب کند که بخواند یا ببیند و یا هر دو.

چه چیزی شما را بر آن داشت تا نمایش عکسهایتان را به جای ایستاندن در قامت یک تابلو در یک نمایشگاه، به چاپ در قالب یک کتاب تغییر بدهید و بر آن روایت بنویسید؟ این ساختار از کجا به شما القاء شد؟

عکاس روایی، بسیار کم داشته ایم و کمتر پیش آمده که به این شاخه کتاب بال و پر داده بشود. کتاب دنیای تصاویر روایی دوئین مایکلز از نمونه های مشهور این نوع کتاب است. کتاب های زیادی در بازار موجود است که ترکیب عکس و روایت یا عکس و شعر باشد؛ اما عکاسی که بر تصویرش، روایتی بنویسد کم دیده یا ندیده ام. این کتاب، ساختاری جز ادبیات و عکاسی هم دارد و آن، هنر ترکیب بندی و چیدمان صفحات است. در این حوزه هم اتفاق جالبی افتاده است که توسط علیرضا عسکری فر طراحی و اجرا شده است. اما اینکه چرا عکس هایم در این ابعاد چاپ شده است، بیشتر به دلیل بازخورد گسترده تری است که یک کتاب می تواند داشته باشد. کتاب ، این امکان را به صاحب اثر می دهد که با مخاطب بیشتری سخن بگوید. این میان چیزهایی هم از دست می رود، مثل ابعاد اصلی یک عکس.

پیش فروش کتاب شما که از چند روز قبل آغاز شده بود، به تازگی تمام شده است. می خواهم نظرتان را به عنوان یک مولف،درباره پیش فروش یک کتاب بدانم؟ آیا موافق این راه حل نشر، برای عرضه کتاب هستید؟

کتاب، یک مدیر هنری دارد و ایشان چنین تشخیصی را دادند. اما شخصا، به دلیل شرایط موجود که همه از آن آگاه هستیم کاملا موافق چنین رویکردی هستم. در موقعیتی که نمی توان برای یک کتاب رونمایی یا جشن امضا برپا کرد و پخش آن دارای موانعی شده است و به دلیل هزینه های زیادی که این کتاب داشته است، به نظرم پیش فروش آن رویکردی کاملا معقول است. این کتاب، به دلیل حساسیت هایی که بر نوع کاغذ آن داشتم هزینه ای فراتر از یک کتاب معمول در این قطع را داشت و در تیراژ محدود هزار نسخه به چاپ رسید و قاعدتا دوستانی که آن را اینترنتی پیش خرید می کنند، کتاب در خانه به دستشان می رسد، تا اینکه این زحمت را متحمل بشوند که به کتاب فروشی ها برای تهیه اش مراجعه کنند. به نظرم بحث پیش فروش، بیشتر مربوط به ناشر است که می تواند امیدی را در این شرایطِ نگران کننده بازار نشر، ایجاد کند. همچنین آئین هایی مثل جشن امضا و پیش فروش، می تواند همزمان برای یک مولف خوشایند باشد و هم برای ناشر.

میدانم شما اهل پرسه در کوچه پس کوچههای اصفهان هستید. سهم اصفهان در عکسها و روایت های شما چقدر و چگونه است؟

در این چندسال، اصفهان به من کمک شایسته ای کرده است. انگار من هرجا هستم، باید برگردم به اصفهان روی صندلی ام بنشینم و اینجا فکر کنم. در اصفهان زیاد پرسه زدم و حاصلش عکس هایی است که در طول سه سال از سی وسه پل گرفته ام. اصفهان، یک آن دارد که باعث می شود به او برگردم. اصفهان، به نظرم سراسر روایت است. از دیوارهایش گرفته تا بنا های تاریخی اش روایتی دارد. اولین عکس همین کتاب جدید من، در اصفهان است و آغاز این ایده در اینجا شکل گرفت. گویی من فقط می توانم در اصفهان بنویسم.

این شعر را در ذهن دارم از کتاب در آیینهی زمان که سروده اید:

شدی خندهای تا که جانم ببخشی

چو مصراع آخر رسیدم به بن بست

شدی اصفهان بهر کل جهانم

شدم شاعر زندهرودی که خشک است

شدی روح در جسم بیمارم اما

چه شد خنده و مهر آکندهی تو

شدی رود یک شهر و در رفت و آمد

چه بود آن حضور پراکندهی تو...

ممنون که دعوت ما را برای گفتگو پذیرفتید.

منبع: ایبنا - خبرگزاری کتاب ایران