گزارش، دو نگرش متفاوت به کودتا و کودتاگر در ترکیه - مجله فناوری

به گزارش گروه بین الملل خبرنگاران٬ تاریخ ترکیه با چند کودتا به لرزه درآمده است. اما به قول رجب طیب اردوغان رئیس جمهور این کشور٬ مادر تمام کودتاها٬ همانی است که در سال 1960 میلادی روی داد و در جریان آن٬ نخست وزیر وقت ترکیه عدنان مندرس از سوی نظامیان در یک دادگاه نظامی محاکمه و در زندان جزیره ایمره آلی به دار آویخته شد.

با آن که دیروز٬ دقیقاً شصت سال از کودتای 27 می و اعدام مندرس سپری شد٬ اما هنوز هم مظلومیت مندرس و دو وزیر کابینه او در اذهان مردم ترکیه باقی مانده و در حافظه تاریخی این کشور ثبت شده است.

بسیاری از سران حزب عدالت و توسعه به عنوان حزب حاکم ترکیه٬ اعدام مندرس را لکه ننگی در تاریخ ترکیه می دانند اما لائیک ها و کمالیست ها٬ تمایل ندارند در این مورد٬ چندان اظهار نظر نمایند. چرا که در هر حال٬ مندرس را به عنوان رهبری می شناسند که در سال 1950 میلادی به اقتدار تمامیت خواهانه و نظام تک حزبی حزب جمهوری خلق سرانجام داده و قدرت را از چنگ یاران مصطفی کمال آتاتورک درآورده و آن را به مدت 10سال در دست گرفت.

از مکان سیاه تا جزیره توریستی

دیروز رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و رهبر حزب عدالت و توسعه به همراهی دولت باغچلی رهبر حزب حرکت ملی و شریک اردوغان در ائتلاف جمهور به جزیره ای رفت که آن را به یاد مندرس به نام جزیره آزادی و دموکراسی نام نهاده است.

این جزیره همان مکانی است که پیش تر به نام یاسی آدا شناخته می شد و در نزدیکی استانبول قرار گرفته است. این جزیره٬ شاهد محاکمه مندرس و دو وزیر کابینه او و محکوم شدن آنان به اعدام بود.

اما از 5 سال پیش به دستور اردوغان٬ پروژه تغییر سیمای آن شروع شده و در جزیره چند هتل و مسجد ساخته شده و به یک مکان توریستی تبدیل شده است و دیروز با حضور اردوغان و باغچلی٬ این جزیره رسماً افتتاح شد.

اردوغان٬ بیشتر از هر سیاست مدار دیگری در خصوص خطرات کودتا حرف می زند. چرا که او یگانه رهبر تاریخ جمهوری ترکیه است که توانسته دولت و حزب خود را از دام کودتا برهاند و قدرت را به کودتاگران واگذار نکند.

در هر 3 کودتای سالیان 1960 میلادی٬ 1980 میلادی و 1997 میلادی٬ ژنرال ها پیروز میدان بودند اما در سال 2016 میلادی و در جریان کودتای نافرجام ژنرال های تحت امر فتح الله گولن٬ مردم در حمایت از اردوغان و حزب او به میدان آمده و در برابر تانک ها ایستادند و چنین شد که ژنرال ها شکست خوردند و بیش از 150 تن از آنان٬ اخراج و زندانی شدند.

همزمانی دو رویداد مهم

همزمانی سالگرد کودتای 1960 میلادی و مرگ فرمانده کودتای پست مدرن 1997 میلادی و نگرش متفاوت به نقش ژنرال کارادایی٬ توجه رسانه های ترکیه را به سوی خود جلب کرد.

دیروز٬ ژنرال اسماعیل حقی کارادایی در سن 88 سالگی بر اثر سرطان درگذشت و نعش او با مراسم نظامی به خاک سپرده شد.

ژنرال اسماعیل حقی کارادایی بیست و دومین رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ترکیه٬ در سال 1997 میلادی به اتفاق جمعی از مقامات نظامی و امنیتی دیگر٬ در نشست 7 ساعته شورای عالی امنیت ملی٬ به شدت نجم الدین اربکان نخست وزیر اسلامگرای ترکیه را به اتهام ارتجاع تحت فشار قرار داده و از او خواست تعهدنامه ای را امضا کند که به موجب آن٬ نگرش و اقدامات دولت به طور کامل تغییر خواهد نمود.

کارادایی و حامیان او٬ معتقد بودند که اربکان٬ ترکیه را در جهت تبدیل شدن به یک کشور اسلامی رهبری می نماید و اصول لائیسم و کمالیسم را از بین می برد. البته او تنها نبود و خانم تانسو چیللر شریک اربکان در دولت ائتلافی و مرال آکشنر وزیر کشور و بسیاری دیگر از مقامات نیز حامی ژنرال کارادایی بودند و اصطلاحاً هیچکدام از آنان نمی خواستند که سر به تن اربکان باشد.

به دستور کارادایی٬ چند تانک و خودرو زرهی از پادگان های آنکارا و استانبول خارج شده و راه خیابان ها را در پیش گرفتند و اربکان نیز ناچار به استعفا شد. به همین خاطر٬ اسلام گرایان و شاگردان اربکان٬ کینه عظیمی از ژنرال کارادایی به دل دارند و در سال 2013 میلادی٬ حزب عدالت و توسعه کوشش کرد تا کارادایی را 16 سال پس از کودتا محاکمه نموده و او را به زندان بیاندازد. اما قضات٬ حاضر به پذیرش توصیه های دولت نشدند و همچنان که ژنرال کنعان اورن مسئول کودتای 1980 میلادی نیز به زندان نرفته بود٬ ژنرال کارادایی نیز آزاد شد.

دیروز و پس از انتشار خبر مرگ فرمانده کودتای 1997 میلادی٬ روزنامه های ترکیه و احزاب سیاسی این کشور٬ در خصوص این نظامی سابق٬ دو نگرش متفاوت و کاملاً متضاد را به نمایش گذاشتند.

روزنامه های طرفدرا حزب عدالت و توسعه و اسلام گرایان٬ در خصوص خبر مرگ کارادایی٬ تیترهای سوگیرانه و حاوی از خشم به کار بستند و با جملاتی همچون ژنرال کودتاگر مُرد٬ نشان دادند که واقعه 1997 میلادی را فراموش ننموده اند.

اما روزنامه های کمالیست همچون جمهوریت و سوزجو٬ چنین تیترهایی به کار بردند: ژنرال کارادایی را از دست دادیم٬ ژنرال کارادایی وفات کرد.

روزنامه آیدنلک٬ ارگان حزب کمونیستی وطن نیز از کارادایی به عنوان یکی از قهرمانان تاریخ ترکیه یاد کرد که در برابر آمریکا ایستادگی نموده و اجازه نداده که در عراق یک دولت کُردی بر سر کار بیاید. اما روزنامه ملی گازته ارگان حزب اسلام گرای سعادت یعنی حزب شاگردان اربکان و صاحب عزای اصلی در ماجرای کودتای 1997 میلادی٬ با تنفر از کارادایی یاد نموده و از این که نعش او بر اساس پروتوکول نظامی با خودرو نظامی کِشنده توپ حمل شده٬ انتقاد کرد.

نگرش های متفاوت در خصوص ژنرال کارادایی فرمانده معمار کودتای 1997 میلادی و همچنین عدم اتخاذ مواضع شفاف در قبال کودتای 1960 میلادی از سوی کمالیست ها٬ نشان دهنده این است که اولاً آنان هنوز هم از اصل فکر و ذهنیت ساقط کردن دولت اسلام گرای اربکان دفاع نموده و آن را اقدامی لازم و ضروری می دانند و دوم این که تمایل ندارند در خصوص ژنرال ها٬ به شکل شفاف موضع گیری نمایند.

این در حالی است که حزب عدالت و توسعه و تیم اردوغان٬ تمایل دارد که همیشه ترس از کودتا را به عنوان یک موضوع مهم مطرح کند و در همین حال٬ شکست کودتای نافرجام سال 2016 میلادی را به عنوان سند حمایت گسترده مردمی از دولت اسلام گرا٬ به نمایش بگذارد.